Dàss ìsch a extrà Blattla ìwer Mìlhüsa, un wagadam red ìch vu Durni, erschtens will ìch a Durnacher Nuss-Knàcker bìn, un zweitens will Mìlhüsa ohna Durni nìt gànz Mìlhüsa war.
Zwei unriawiga Nochbera
Ìn unsra lànga g’meinsàma Gschìcht han mer, Mìlhüser un Durnàcher, nawanànder g’labt, han uns g’strìtta (viel) un àui g’liabt (a betzi wenigstens). Bsunders ìn der Zitt vu da Zu-Rhein noch em Drissigjohriga Kriag, hàt ‘s standig Kràch un Prozassa ga zwìscha dia zwei G’meinda. Denn d’Mìlhüser han sallamols schu Boda un Wàld kauïft, bim Isaholz, Berenfels un Hirtzbàch, un d’Durnacher han sìch dogega g’wehrt. Ìn der Zitt wu Mìlhüsa erscht racht evàngelisch wora ìsch, han àlla Fremda un Àndersglauïwiga Nàchtverbot biku, un viel Juda sìn d’rno àui uff Durni ku wohna un laba, un han tàgsìwer ìhra G’schaftla ìn Mìlhüsa witterscht g’fiahrt.
Der Umschwung ìsch kumma mìt d’r Stoff Ìnduschtrie, wu ànna 1746 ìn Mìlhüsa à’gfànga hàt. D’Herra- Fàwrìkànta han schnall viel mehr Plàtz gebrücht, àss ena d’Stàdt hàt känna biata. Un gànz nàtirlig sìn sa uff Durni ku. Ànna 1810 hàt Mìhlüsa sinna Stàdt-Müra un Tor umg’rìssa, un a jeder hàt känna bauïa wu n’r numma Plàtz g’funda hàt, un a Stross wu dert àna fiahrt ! Machtiga Fàwrìka sìn d’rno entstànda, wia DMC.
A Vernunft-Hochzitt
Dàss ìsch a so gànga bis ànna 1916, wu m’r zamma ku sìn, mehr oder weniger freiwellig, so wia sallamols Mìlhüsa mìt Frànkrich, ànna 1798.
Ìm Jüni 1916 hàt dia Hochzitt stàtt g’funda, zwei Moneta vor’m erschta Waltkriag. Ass hàt làng gedührt, bis àlla einig wora sìn ! Àwer uff der eina Sitta hàt Durni Mìlhüsa gebrücht fer sina Strossa un Kommunàl Àglagaheita z’verbessera, un d’Grossstàdt uff sinra Sitta hàt Plàtz gebrücht fer sìch noch mehr z’vergressera, fer sina Àrweiter güat un bìllig känna i z’quàrtiera, un Durni hàt da notwandiga Plàtz un Booda g’lìffert.
Schu vorhar han d’Fàwrìkler ìhra Ìndustria üsserhàlb der Stàdt, entlàng vum Stei-Bachla gebauïa : sa han dàs güata Dollra Wàsser g’nutzt, fer ìhra wissa Tiacher noch wisser z’bleicha ! Ìhr sahn hìtta noch d’DMC, wu uff Mìlhüser un àlt Durnàcher Bànn legt.
Zum And noch a Blìck ìn d’Vergàngaheit :
Denn vergassa m’r nìt : einer vu da erschta Bürgermeischter vu Mìlhüsa ìsch der Ulrich vu Durni g’sìì, wu ma àui kennt unterm Nàmma Gutrolff, un wu ma hìtta noch seht, uff’m Bollwark àbg’molt, ìm Nàchthemd uff sim Ross, wia n’r d’Stàdt Mìlhüsa vum beesa Feind rettet. Ìsch dàss nìt a güats Zeicha g’sìì ?
D’r Durnacher Armand